Anacamptis papilionacea (L.) R.M. Bateman, Pridgeon & M.W. Chase
Vlinderorchis
F: Orchis papillon
E: Pink butterfly orchid
D: Schmetterlings-Knabenkraut
Syn.:
Orchis papilionacea Linnaeus
Vermeuleniana papilionacea A. & D. Löve
Ety.:
Verwijzend naar de vorm van de bloemen die op een vlinder lijken.
Beschrijving
15 tot 40 cm groot. De laagste bladeren zijn verzameld in een grondstandige rozet. De bladeren die zich langs de stengel bevinden zijn kleiner en stengelomvattend. Helemaal bovenaan kunnen er nog 1 of 2 schutbladachtige bladeren aanwezig zijn. Alle bladeren zijn ongevlekt. De bloeiwijze is meestal conisch tot bolvormig, slechts zelden cilindervormig. De bloemen openen zich van onder naar boven en zijn roze tot purper van kleur. Elke bloem bevat een membraanachtig schutblad dat dezelfde kleur heeft als de helm en nagenoeg even lang is als het vruchtbeginsel. De lip is steeds lichter van kleur, variërend van wit tot wit-roze. De zijdelingse petalen en alle sepalen zijn steeds duidelijk generfd en vormen erg vaak een helm die het zuiltje beschermt. Soms komt het voor dat ze een weinig uiteen gespreid zijn. De lip is ofwel éénkleurig of wit met donkerrode tot purpere lijnen en vaak erg rond van vorm of breed spatelvormig. Ze is altijd minstens even breed als lang en vaak schotelvormig waarbij de zijkanten opkrullen. Afmetingen van de lip: 12 – 25 x 11 – 25 millimeter. Spoor is neerwaarts gericht en spits toelopend naar het einde.
Variabiliteit
Er werden in de loop der tijden vele ondersoorten en variëteiten beschreven zoals
- subsp. heroica
- subsp. messenica
- subsp. schirwanica
- subsp. thaliae
- subsp. rubra
- subsp. alibertis
- var. aegaea
- var. grandiflora
Deze zijn echter allen in de synonymie geplaatst door Kühn, Pedersen en Cribb (2019). Zij erkennen wel nog de ondersoorten expansa en palaestina.
Bloeitijd
Vanaf eind februari tot in mei, afhankelijk van de hoogteligging.
.
Habitat
Zonnige tot licht beschaduwde plekken in droge, kalkrijke en stenige graslanden, garrigue, phrygana en open bossen. Kan gevonden worden tot op een hoogte van 1.800 meter.
Verspreiding
Mediterrane soort met een enorm groot verspreidingsgebied, van het Iberisch schiereiland, Maghreb, zuidoost-Frankrijk over Corsica, Sardinië, Sicilië, vasteland van Italië, de Balkan, Griekenland, Turkije tot in Azerbeidzjan. Komt ook voor in de Levant.
Gelijkende soorten
Personen die deze soort verder opsplitsen in ondersoorten en variëteiten kunnen wel degelijk moeite ondervinden om tot een juiste determinatie te komen. De enorme variatie binnen deze soort is wel degelijk manifest aanwezig en het kan dus nuttig zijn om bij waarnemingen melding te maken van deze variatie.
Opmerkingen
Deze soort vormt hybriden met andere soorten binnen het genus Anacamptis en vaak zijn deze bijzonder spectaculair van vorm en kleur.
Anacamptis morio x A. papilionacea (A. xgennarii)
Anacamptis papilionacea x A. pyramidalis (A. xvanlookenii)
Anacamptis longicornu x A. papilionacea
Anacamptis laxiflora x A. papilionacea (A. xcaccabaria)
Anacamptis fragrans x A. papilionacea (A.xmenosii)
Anacamptis boryi x A. papilionacea (A. xlasithica)
Anacamptis collina x A. papilionacea (A. xdafnii)
Tekst : Walter Van den Bussche, video : Patrick Mannens, foto’s : Walter Van den Bussche, Patrick Mannens.
Met dank aan de vele fotografen die ons beeldmateriaal bezorgden van deze soort.
Volgende maand : Epipactis purpurata
Alle foto’s zijn welkom. Stuur ze naar secretariaat@semo.vlaanderen. Alvast bedankt.
